Broodjojo

Geloof het of niet, maar hij bestaat echt: de broodjojo. Nee, het is geen (kinder)speelgoed, maar de broodjojo heeft betrekking op het wisselende imago van brood. De ene keer wordt brood verguisd, de andere keer gehypet en soms zit het er tussenin. Nu de bakkerijbranche aangeeft dat er in 2019 meer brood werd gegeten dan in 2018 lijkt het erop dat de antibroodhype op zijn retour is. Wat is de voedingskundige en de gezondheidskundige waarde van brood? Val je af, of kom je aan van brood?

Broodconsumptie in 2019 toegenomen

Het was geen voorpaginanieuws, maar tussen alle nieuws over COVID-19 was er in maart 2020 al een klein berichtje dat de broodconsumptie in 2019 een voorzichtige stijging laat zien ten opzichte van 2018. Nu eten Nederlanders nog niet zoveel brood als in 2010, maar toch… Het lijkt erop dat de antibroodhypes minder volgers hebben dan de voorgaande jaren. De bakkerijbranche ziet dit als een positieve waardering van hun campagne “Brood een goed verhaal”.

Hoe gezond is brood?

Brood, en dan met name volkorenbrood, is een belangrijke leverancier van vitamine B1 en voedingsvezels. Vitamine B1 is belangrijk voor de werking van het zenuwstelsel en de spieren en voor de afbraak van koolhydraten, de suikers in de voeding. In de Richtlijnen Goede Voeding van 2015 (RGV2015) wordt aangeraden om dagelijks tenminste 90 g volkoren graanproducten te gebruiken. In huishoudelijke maten vertaald komt dat neer op bijna drie volkorenboterhammen. Één snee brood weegt namelijk ca 35 g. De reden voor deze aanbeveling voor volkorenproducten is dat vezels uit graanproducten bijdragen aan het verlagen van het risico op hart- en vaatziekten (zie pag. 39) van de RGV2015. Verder blijkt een hogere vezelinname uit graanproducten samen te gaan met een lager risico op diabetes en darmkanker. Verder dragen vezels uit volkorenproducten bij aan het verlagen van de bloeddruk.

Zout verlagen in de voeding

Dat brengt dan gelijk het discussiepunt over het zout in het brood naar voren. In 2014 is vanuit de overheid met een aantal partijen uit de voedingsmiddelen-industrie en -verkoop een akkoord voor het verbeteren van de samenstelling van producten afgesloten. Het gaat dan om het terugbrengen van gehaltes van vet, suiker en zout in voedingsmiddelen. Bij zout wordt er dan gekeken naar de inname van natrium. 1 g keukenzout levert 400 mg natrium. Voor zout betekende dit dat het totale zoutgehalte in de Nederlandse voeding teruggebracht zou moeten worden van 8,7 naar 6 g zout per dag, oftewel van 3480 mg naar 2400 mg natrium per dag.

Aandeel zoutverlaging in brood

Uit onderzoek van het Rijks Instituut Volksgezondheid en Milieu (RIVM) uit 2019 (zie pag. 22) blijkt dat brood een belangrijke bijdrage levert aan de zoutinname van de gemiddelde Nederlander.  De zoutinname door broodconsumptie is sinds 2014 met 0,23 g (= 92 mg natrium) afgenomen. Dat is niet alleen te wijten aan een verlaagde inname van brood, maar ook doordat er steeds minder zout wordt gebruikt bij de broodbereiding. Toch is er nog meer winst te behalen en daarom wordt er elk jaar gestreefd naar een aanscherping van de afspraken uit 2014. De meeste winst voor de consument valt echter te halen door zelf minder zout aan de voeding toe te voegen en door minder gebruik te maken van kant-en-klaar-producten en dito maaltijden.

Zout in brood leverancier van jodium

Brood is de belangrijkste leverancier van jodium in de Nederlandse voeding, omdat brood wordt bereid met bakkerszout. Het bakkerszout bestaat uit keukenzout (natriumchloride) waaraan 55-65 mg jodium per kg keukenzout is toegevoegd. Sinds de Tweede Wereldoorlog wordt in Nederland jodium aan keuken- en bakkerszout toegevoegd om jodiumgebrek op grote schaal tegen te gaan. Als je te weinig jodium binnenkrijgt kan je schildklier niet goed werken. De zoutverlaging in brood kan dus ook leiden tot een lagere inname van jodium. De jodiuminname kan echter “bijgespijkerd” worden door voldoende (1 x per week, liefst vette) vis te eten. Uit de laatste Voedselconsumptiepeiling blijkt echter dat de gemiddelde Nederlander hier niet aan voldoet. Wanneer je twijfelt of je voldoende jodium binnenkrijgt is het zeker een aanrader om een tijdje je voedingsinname bij te houden met de Eetmeterapp.

Nog meer belangrijke voedingsstoffen in brood

Brood is ook een belangrijke leverancier van plantaardig eiwit, koolhydraten en ijzer. Plantaardig eiwit hebben we nodig als bouwstof, koolhydraten voor de broodnodige energie en ijzer als bouwstof van hemoglobine, de kleurstof van de rode bloedlichaampjes en ijzer vormt ook een onderdeel van myoglobine de zuurstofdrager in de spier. Hoewel het ijzer uit brood minder goed wordt opgenomen dan het ijzer uit dierlijke producten telt het wel mee om voldoende ijzer uit de voeding te halen.

Brood een dikmaker?

In 2013 kwam het boek Broodbuik uit, de Nederlandse vertaling van Wheatbelly. De schrijver van dit boek betoogde dat brood de oorzaak was van een dikke buik. Omdat dit boek was geschreven door een cardioloog wekte het gelijk al veel vertrouwen van de lezers. De wetenschappelijke onderbouwing voor de bewering dat brood een dikmaker zou zijn was echter niet solide. Ook in het boek De Voedselzandloper werden vergelijkbare beweringen gedaan over brood, maar ook hier was er sprake van het niet goed interpreteren van wetenschappelijk onderzoek.
Brood is wel een belangrijke leverancier van koolhydraten en die heb je nodig voor een goede evenwichtige energielevering.

Dus:

Brood, en dan met name volkorenbrood, past goed in een gezonde voeding.
Brood is een belangrijke leverancier van plantaardig eiwit, ijzer en vitamine B1 en jodium.
Brood is wel een leverancier van zout/natrium, maar er wordt aan gewerkt om dat te verminderen.
Neem gerust 3 snee volkorenbrood per dag.
Brood is geen dikmaker, meer levert wel koolhydraten voor energie.
En tot slot nog even een ode van de bakker.