De Schijf en de Vinkjes

Meerdere soorten vinkjes

Allereerst is het handig om te weten dat er 2 soorten vinkjes zijn. Het ene vinkje heeft een groene kleur en staat voor een gezonde keuze. Het andere vinkje heeft een blauwe kleur en staat voor een bewuste keuze. Het vinkje voor de gezonde keuze wordt allen toegekend aan basisvoedingsmiddelen als ze “een belangrijke bijdrage leveren aan de inname van nuttige voedingsstoffen” en daarmee dus voldoen aan de criteria. Het blauwe vinkje wordt toegekend aan voedingsmiddelen die niet tot de basisvoedingsmiddelenworden gerekend. De criteria voor de toekenning worden jaarlijks aangepast op basis van de nieuwste wetenschappelijke inzichten over voeding en gezondheid.

Daarnaast is er recent ook nog een zwart vinkje gesignaleerd, maar deze wordt dan voorzien van een onderschrift of het om een gezonde (groen vinkje) of een bewuste (blauw vinkje) keuze gaat. Op de pagina van Ik Kies Bewust, de beheerders van het Vinkje, is zo’n exemplaar niet terug te vinden. Kennelijk hebben we hier te maken met een vinkje die eigenlijk geen kleur durft te bekennen.

Hoe het Vinkje werd geboren

In 2003 riep de World Health Organisation (WHO) en de Food and Agriculture Organisation (FAO) de levensmiddelenindustrie op om beter inzichtelijk te maken voor het publiek welke producten bijdragen aan een goede gezondheid. In Nederland werd dit initiatief in 2006 omarmd door de voedingsmiddelenindustrie. Dat leidde ertoe dat Campina, Friesland Foods en Unilever samen met de steun van supermarktketens en de Vereniging van Nederlandse Cateringorganisaties de Stichting Ik Kies Bewust oprichtten. In 2006 werd vervolgens het eerste “Ik Kies Bewust”-logo gepresenteerd.
In 2011 werd dit logo afgestemd op de richtlijnen die toen door het Voedingscentrum werden gehanteerd. Meer over de geboorte van de Vinkjes is hier te lezen, en er is ook een animatie voor de lezers die vooral visueel ingesteld zijn.

Borging van de criteria voor het Vinkje

De eisen waaraan een product dient te voldoen voor het verkrijgen van een Vinkje zijn per productgroep (groenten, zuivel, vlees, etc.) vastgelegd in dit document. Deze criteria zijn opgesteld door onafhankelijke wetenschappers die zich op internationale voedingsadviezen hebben gebaseerd. In deze groep is ook het Voedingscentrum vertegenwoordigd. Omdat inzichten over voeding onderhevig zijn aan het voortschrijdend inzicht uit wetenschappelijk onderzoek worden de criteria elke 5-6 jaar herzien. De toetsing of een product in aanmerking komt voor het voeren van de logo’s wordt uitgevoerd door de keuringsinstantie Société Générale de Surveillance. Deze instantie bestaat sinds 1878 en houdt zich bezig met inspectie, analyse, certificering en controle op kwaliteit en integriteit.

Criteria Vinkje niet meer hetzelfde als die van de Schijf van Vijf

Onlangs is de nieuwe Schijf van Vijf gepresenteerd en wie de Richtlijnen Schijf van Vijf naast de Productcriteria van het Vinkje legt zal opmerken dat er verschillen zijn. Voorheen hanteerde het Voedingscentrum een productindeling van drie verschillende groepen, namelijk: bij voorkeur, middenweg en bij uitzondering, maar in de nieuwe Richtlijnen Schijf van Vijf wordt een indeling gehanteerd van basisproducten en productgroepen waarvan geadviseerd wordt om de consumptie ervan te beperken van eens per dag of een keer per week. Dat houdt in dat de indeling van de Vinkjes niet meer overeenkomt met die van de Schijf van Vijf.

Vinkjesverwarring

Uiteraard gaat het hier alleen om producten die voldoen aan de criteria die door de wetenschappelijke commissie zijn opgesteld, maar voor het voeren van een Vinkje dient te worden betaald. Het aantal deelnemers aan het Vinkje groeit, maar niet alle bedrijven doen hieraan mee. Dat heeft tot gevolg dat niet alle gezonde producten en producten die aan een bewuste keuze zouden voldoen worden voorzien van een Vinkje, terwijl er ook dubieuze producten zijn die een Vinkje voeren, zoals de Light wijn op het bijgaande plaatje. Dat wringt.
Daarnaast blijkt uit onderzoek van de Consumentenbond dat het Vinkje bij consumenten ook voor verwarring zorgt. De consumentenbond ziet liever een stoplichtensysteem om de consument te informeren over de gezondheidsaspecten van voedingsmiddelen. En omdat het wringt dat niet alle producten voorzien zijn van een dergelijk logo is het nu ook het momentum om daarvoor op de barricaden te gaan.

Op het vinkentouw

Hoewel de minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport het Vinkje een verlenging van de goedkeuring gaf tot mei 2017 is er duidelijk sprake van reuring. Daarom vindt er op donderdagavond 21 april een bijeenkomst plaats waarin voor- en tegenstanders over de sterke en zwakke punten van het Vinkje discussiéren om tot een logo te komen waarmee de consument van goede voedingsinformatie wordt voorzien.

Wordt vervolgd…