Het zandloperdebat

Afvallen en eeuwige jeugd

Verburgh baseert zijn advies op de voedingsgewoonte van bevolkingsgroepen die aan de kust leven, zoals in Japanners in de regio Okinawa en de mediterrane regio. Toch vindt hij dat deze voeding nog verbeterd kan worden door brood en pasta weg te laten, omdat deze een te hoge glycemische index hebben. De snelle suikers zouden een ongeremde weefselgroei veroorzaken doordat ze de aanmaak van het hormoon IGF-1 stimuleren en dat zou weer tot welwaartsziekten en een snelle veroudering leiden.
Verburgh claimt dat een voeding volgens de principes van zijn Voedselzandloper de gezondheid bevordert en het verouderingsproces remt. Daarmee lijkt hij een recept aan te reiken voor “de eeuwige jeugd”.  Dat je ook van deze voeding afvalt was niet de bedoeling, maar is wel mooi meegenomen, aldus de schrijver.

Zandloper als nieuw voorlichtingsmodel?

Om de richtlijnen inzichtelijk te maken vervangt Verburgh de Vlaamse Actieve Voedingsdriehoek en de Nederlandse Schijf van Vijf door twee voedingsdriehoeken die in spiegelbeeld als een zandloper worden afgebeeld. In de bovenste driehoek (die op zijn kop staat) worden de ongezonde voedingsmiddelengroepen weergegeven en in de onderste (rechtopstaande) driehoek vind je de aanbevolen voedingsmiddelen. En hij schrijft een handige korte toelichting hoe de principes volgens de voedselzandloper in praktijk kunnen worden gebracht.

Voedselzandloper levert weinig energie en kan eentonig worden

Uit de berekening van een dagmenu dat door de schrijver zelf wordt gebruikt blijkt dat zijn voeding te weinig energie, eiwit en koolhydraten levert minder dan 2000 kCal, 95 g eiwit (20%), 43% vet en 32% en 5% voedingsvezel levert. De afslanker zal zeker gewicht verliezen, maar deze voeding bevat ook te weinig kalk en het ijzergehalte is aan de lage kant, vooral voor vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Door alle beperkingen is het een voeding die lastig volgehouden wordt, omdat er veel creativiteit voor nodig is om afwisselende maaltijden te bedenken.

Wankele wetenschappelijke onderbouwing

Verburgh zegt dat hij zich baseert op grote studies die in gerenommeerde wetenschappelijke tijdschriften zijn gepubliceerd. Het nadeel van onderzoeken bij grote groepen mensen is dat ze ons doorgaans alleen wat leren over het verband tussen twee variabelen, oftewel: als je A doet blijkt B ook vaker voor te komen of juist niet. Zo’n onderzoeksuitkomst zegt dus niets over oorzaak en gevolg, maar Verburgh presenteert deze conclusies wél als oorzaak en gevolg. Ook houdt hij bij de interpretatie geen rekening met de verschillen tussen de onderzoeksgroep en het algemene publiek die tot een andere onderzoeksuitkomst kunnen leiden.
Daarnaast vertaalt hij resultaten van dieronderzoek rechtstreeks naar voedingsadviezen voor mensen. Omdat de stofwisseling van dieren, zoals ratten en wormen, verschilt met die van mensen is er altijd onderzoek bij mensen nodig voordat er een conclusie kan worden getrokken en een aanbeveling kan worden gegeven.
Kortom er is sprake van een wankele wetenschappelijke onderbouwing.

Zandloper veroorzaakt tot zandstorm

Vrij vlot nadat het boek uitkwam namen de Vlaamse huisartsen er al afstand van. Ook het Voedingscentrum nam stelling tegen dit boek en op 28 september schreef voedingswetenschapper Frans Kok over het ontbreken van de wetenschappelijke onderbouwing voor het weglaten van brood en pasta. Psychiater Bram Bakker vindt echter dat de discussie over de Voedselzandloper bijdraagt aan de bewustwording van mensen over hun voeding. Door de tegenstrijdige meningen van Verburgh en de voedingswetenschap leidt deze draagt deze discussie eerder bij tot verwarring van de consument.

Babylonisch debat

In het discussieprogramma van Pauw en Witteman stelt Verburgh dat in de ons omringende landen zoals Oostenrijk al veel minder brood en aardappelen wordt geadviseerd dan Nederland doet. In Die Östereichische Ernährungspiramide lees ik echter dat er dagelijks 4 porties koolhydraatrijke voedingsmiddelen zoals brood en aardappelen worden aanbevolen, hetgeen vrijwel gelijk is aan de adviezen van het Voedingscentrum.
Vivian Reijs, presentatrice van een gezondheidsprogramma, volgt het zandloperdieet en vertelt dat zij minder gluten eet, doordat ze tarwebrood heeft vervangen door speltbrood. Helaas slaat zij hiermee de plank mis, want spelt bevat ook gluten.
Ook in de directe discussie lijkt de Voedselzandloper eerder gebaseerd op drijfzand dan wetenschappelijke evidence. Het is jammer dat er geen echte voedingswetenschapper aan tafel zat om de argumenten te weerleggen.

Conclusies en een aanbeveling

1. Kris Verburgh heeft gelijk dat artsen te weinig zijn opgeleid in de voedings- en dieetleer en in zijn boek en de discussies levert hij daarvan het bewijs.
2. Het zandloperdebat leert opnieuw dat er behoefte is aan betrouwbare informatie over het verband tussen voeding, ziekte en veroudering.
3. De overheid heeft hier al jarenlang te veel op bezuinigd, terwijl er voldoende goed opgeleide voedingswetenschappers en diëtisten zijn die hun vak verstaan.