Is vasten en detox zinvol?

Vasten als onderdeel van religie

Vasten betekent dat er niets gegeten en gedronken wordt. Het vasten (van voedsel en dranken) vindt doorgaans plaats van zonsopgang tot zonsondergang. In de Christelijke kerken werd in de negende eeuw voor de veertigdagentijd ingesteld dat er vanaf 3 uur in de middag gegeten en gedronken mocht worden. Tegenwoordig kent de Rooms Katholieke kerk als vastenregel dat de gelovige op Aswoensdag en Goede Vrijdag geen spijs of drank tot zich mag nemen en op alle vrijdagen geen vlees nuttigt. Het eten van vis op vrijdag is echter wel toegestaan. Vroeger werd er tijdens de veertigdagentijd op alle doordeweekse dagen gevast, maar op zondag mocht er wel worden gegeten en gedronken.
In de Protestantse kerken wordt het vasten ingevuld door voedingsregels zoals  minder snoepen of minder alcoholische- en/of frisdranken drinken of door een andere vorm van luxe te mijden.
In de Islam wordt er in de negende maand van de Islamitische maankalender gevast. Deze vastenperiode is bekend onder de naam Ramadan. De Islamieten mogen dan niet eten en drinken vanaf de dagenraad tot een kwartier na zonsondergang.

Niet iedereen hoeft mee te doen

Zowel binnen de Rooms-Katholieke kerk als in de Islam gelden uitzonderingen voor het meedoen aan de vasten. In de Islam hoeven kinderen, zieken, zwangeren, ouderen en reizigers en menstruerende vrouwen niet mee te doen met de vasten, maar de zwangeren, reizigers en menstruerende vrouwen moeten deze dagen wel later inhalen. Wie niet in staat is om mee te doen met de Ramadan kan ook in plaats daarvan een geldbedrag schenken aan armen.
Ook in de Rooms Katholieke kerk hoefden minderjarigen en mensen ouder dan zestig jaar niet mee te doen met de vastenperiode. Sinds enkele decennia wordt er in de Christelijke kerken een vastenactie gehouden in de veertigdagentijd. Hierin wordt er gecollecteerd voor de armen in de wereld.

Vasten als reinigingsritueel voor (on)gelovige

Het vasten wordt ook wel gezien als een reinigingsritueel van het kwaad of zonde. Juist door zich te onthouden van voedsel en dranken tijdens de vastenperiode kan de gelovige meer tijd besteden aan bidden en het lezen van de Bijbel of Koran. Het vasten wordt ook wel gezien als een soort boetedoening maar ook als een mogelijkheid om zich te sterken in het geloof.
Tegenwoordig wordt er ook gevast door mensen zonder een religieuze motivatie. Ze willen zich reinigen van allerlei gifstoffen in het lichaam en/of ze hopen gewicht kwijt te raken.

Wat is detoxen?

Bij het detoxen wordt er vaak geclaimd dat de huidige voeding gifstoffen, zoals zware metalen, bestrijdingsmiddelen en andere synthetische chemicaliën, bevat die het lichaam niet kan verwerken. Het detoxen dient dan om deze stoffen uit het lichaam te verdrijven.
Er kan dan gewerkt worden met sapkuren, sapvasten, diuretica, laxeermiddelen en met darmspoelingen. De dagmenu’s van zulke voedingen leveren zeer weinig energie (Calorieën). Daardoor treedt er gewichtsverlies op, maar er zijn geen onderzoeken bekend waarin aangetoond wordt dat dit leidt tot gewichtsreductie op langere termijn.

Lever en nieren zijn de ontgifters van het lichaam

Als het gaat om het zich versterken in het geloof kan de vastenperiode daar mogelijk een functie in hebben, maar dan is dat eerder doordat er meer tijd besteed wordt aan het lezen van de Bijbel of de Koran en/of door te bidden. Het vasten zelf leidt eerder tot een verminderde frustratietolerantie.
Uit onderzoek van Klein en Kiatt en Ernst blijkt dat er geen bewijs is dat detoxen bij mensen helpt om schadelijke stoffen uit het lichaam te verwijderen.
Gelukkig hebben we een lever die gifstoffen zoveel mogelijk uit het lichaam filtert en via de ontlasting laat verwijderen. De kleinere moleculen van schadelijke stoffen worden zoveel mogelijk via de nieren in de urine uitgescheiden.
Verder is het belangrijk om jezelf niet teveel bloot te stellen aan schadelijke stoffen. Daarom ziet het Rijks Instituut Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit ook toe op de reinheid van het voedsel.

Vasten en detoxen: de gevaren

Extreem vasten, dus zonder de maatlijden voor zonsopgang en na zonsondergang, leidt tot tekorten aan energie en voedingsstoffen.
Detoxdiëten leveren te weinig energie en voedingsstoffen. Daarnaast kan (overmatig) gebruik van laxeermiddelen en diuretica (dat ook een onderdeel kan zijn van het detoxen) leiden tot uitdroging en verstoringen van het elektrolytenevenwicht in het lichaam. Overmatig gebruik van water om het lichaam “schoon te spoelen” kan leiden tot watervergiftiging.

Kortom

Om gewicht te verliezen is het nog altijd het beste om gezond en gevarieerd te eten, de “lege calorieën” te vermijden en voldoende te bewegen.
Voor het voorkomen van voeding met te veel schadelijke stoffen is het raadzaam om gehoor te geven aan de terughaalacties van het NVWA.
Drink hooguit 1 glas alcoholische drank per dag en wees zuinig op je lever.
Vermijd gebruik van veel zout en wees zuinig op je nieren.

Fijne Paasdagen!