Jodium: brood nodig?

Waarom bezorgd over jodium?

Jodium behoort tot de spoorelementen in de voeding, omdat de behoefte lager is dan 1 mg per dag. Jodium is een belangrijke bouwsteen van het schildklierhormoon thyroxine. Als de voeding onvoldoende jodium bevat kan dit leiden tot een hypothyreoïdie (= vertraagde schildklierwerking), omdat er onvoldoende thyroxine kan worden aangemaakt. Een hypothyreoïdie zorgt onder andere voor een vertraagde stofwisseling, gewichtstoename, kouwelijkheid, een lagere stem en traagheid in denken en handelen.
Als er sprake is van een aangeboren trage schildklierwerking kan dit leiden tot cretenisme, oftewel dwerggroei en een ernstige tot zeer ernstige geestelijke achterstand. Tegenwoordig kan dit in Nederland met de hielprik binnen een week na de geboorte worden opgespoord, waardoor er tijdig gestart kan worden met een behandeling om dit ziektebeeld te voorkomen.

Brood, bron van….

Brood is een belangrijke leverancier van energie, koolhydraten, vitamine B1 en B2. Daarnaast leveren bruin-, volkoren en roggebrood ook voedingsvezels, ijzer en een beetje calcium. Verder is het een bron van plantaardig eiwit als er meerdere sneden per dag worden gegeten.
Brood kan van graansoorten, zoals tarwe, rogge, gerst en spelt worden bereid. Al deze genoemde granen bevatten gluten. Normaliter zijn gluten niet schadelijk voor mensen, maar wie aan coeliakie lijdt of last heeft van glutensensitiviteit dient brood (en broodvervangers) met deze graansoorten uit zijn/haar voeding weg te laten.

Gejodeerd zout

In 1942 werd er in de Warenwet vastgelegd dat brood bereid diende te worden met broodzout (extra gejodeerd zout) om de ziekte struma te voorkomen. Broodzout bevatte naast het hoofdbestanddeel natriumchloride 78-85 mg jodide per kg zout. Sinds 2009 is deze verplichting echter vervallen en hebben de bakkers een convenant gesloten waarin afspraken zijn vastgelegd over het gebruik van bakkerszout. Dit zout levert 50-65 mg jodide per kg zout, maar het bakkerszout wordt wel in meer bakkerijproducten verwerkt. Het jodiumgehalte van brood is dus sinds 2009 verlaagd en is door afspraken over zoutreductie in bakkerijproducten nog verder afgenomen. De zoutreductie in brood heeft als doel om hoge bloeddruk te voorkomen. Maar als blijkt dat de jodiuminname voor bepaalde kwetsbare groepen te laag dreigt te worden zal de overheid het jodidegehalte van bakkerszout weer laten verhogen om jodiumgebrek te voorkomen.

Belangrijke jodiumbronnen in de Nederlandse voeding

In de Nederlandse Voedingsnormen is geen norm voor de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid jodium vastgesteld en daarom wordt het innameadvies van de European Food and Safety Agency (EFSA) van 150 microgram/dag aangehouden. Naar aanleiding van de laatste Voedselconsumptiepeiling die van 2007-2010 werd gehouden onder de Nederlandse bevolking van 7-69 jaar is geconcludeerd dat Nederlanders voldoende jodium binnenkrijgen. Uit deze cijfers blijkt dat zuivelproducten en niet alcoholische dranken zoals koffie en thee de belangrijkste bronnen zijn voor jodium, gevolgd door brood.

Kans op jodiumtekorten bij Nederlanders?

De laatste cijfers over de jodiuminname door de Nederlandse bevolking zijn verkregen voordat de voedselhypes van het vermijden van brood en melk(producten) als gevolg van boeken als De voedselzandloper en Broodbuik populair werden. Omdat er door de voedselhypes mogelijk naast een verminderd gebruik van brood ook een verlaagde inname is van zuivelproducten is het mogelijk dat met name groepen Nederlanders zijn die sneller bereid zijn voor het volgen van voedselhypes een te lage inname hebben van jodium.

Wat te doen?

Bij komende voedselconsumptiepeilingen zal daarom niet alleen gekeken moeten worden naar gemiddelde innames per geslacht en leeftijdsgroep, maar ook naar de samenhang tussen voedingspatronen en voedingsstoffeninname en eventuele tekorten. Daarnaast is het ook raadzaam om de voedingsstatus van de deelnemers aan de voedselconsumptiepeiling te bepalen om na te gaan of er werkelijk sprake is van tekorten. Zo kan er bepaald worden welke groepen extra aandacht nodig hebben om een voldoende inname van jodium en andere voedingsstoffen te waarborgen. Het onderzoek naar voedingspatronen bij de voedselconsumptiepeiling is een extra belasting voor de uitvoerders van de voedselconsumptiepeilingen en daarvoor zijn extra middelen nodig.

Wat kun je als consument doen?

Zorg voor voldoende jodiuminname door de aanbevelingen in de nieuwste Richtlijnen Goede Voeding te volgen. Normaliter zijn er geen redenen om brood te vermijden, tenzij er sprake is van coeliakie of glutensensitiviteit. Ook zijn er voor de meeste mensen geen redenen om melk te laten staan, tenzij er sprake is van lactose-intolerantie of een melkallergie. Mensen met een van deze aandoeningen worden doorgaans gezien door een diëtist en voorzien van een passend voedingsadvies.
Wie brood(vervangers) en/of melk laat staan zonder dat er sprake is van een medische indicatie doet er goed aan om met een diëtist na te gaan of de voeding voldoende jodium levert.
Jodium is dus wel nodig, maar brood blijkt niet de belangrijkste bron van deze microvoedingsstof.