Maagzuurremmers en voeding

Er worden nogal wat maagzuurremmers geslikt in Nederland. Dat is natuurlijk al langer het geval, maar op 26 augustus 2021 was dit prominent in het nieuws. Zulke berichten lijken dan zomaar vanuit het niets te komen. De aanleiding voor dit bericht is dat er een rapport uitgebracht is door Zorginstituut Nederland. In dit schrijven wordt aangedrongen op een beter voorschrijfbeleid van maagzuurremmers. Daarnaast is ook aandacht voor een gezonde voeding nodig om meer gezondheidswinst te bereiken.

Maagzuurremmers vaker gebruikt dan gedacht

In het rapport “Verbetersignalement Maagklachten” wordt benoemd dat jaarlijks 800.000 Nederlanders zich bij de huisarts melden met maagklachten. Daarvan worden er volgens het rapport teveel mensen doorgestuurd naar het ziekenhuis voor een gastroscopie. Dit werd beoordeeld door de indicatie voor de aanvraag voor dit maagonderzoek te vergelijken met de richtlijnen van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). De Stichting Farmaceutische Kengetallen becijferde dat er 2,8 miljoen Nederlanders protonpompremmers op doktersvoorschrift gebruiken. Voor een deel van de volwassenen zou het gebruik van deze medicijnen onnodig zijn. Protonpompremmers worden vaak voorgeschreven in combinatie met medicijnen die tot maagklachten kunnen leiden.
Wat echter buiten beschouwing wordt gelaten in het rapport “Verbetersignalement Maagklachten” is dat er ook protonpompremmers zonder recept verkrijgbaar zijn bij apotheek en drogist. Getalsmatige gegevens over deze verkoop van protonpompremmers ontbreken in dit rapport. Het onnodig gebruik ligt daarmee nog hoger dan waar men in dit rapport van uitgaat.

Bijwerkingen van protonpompremmers

Zoals elk medicijn hebben ook de maagzuurremmers bijwerkingen. Volgens het Farmacotherapeutisch Kompas kunnen protonpompremmers in 1-10% van de gebruikers misselijkheid, braken, diarree, buikpijn, winderigheid en goedaardige poliepen in de maagwand veroorzaken. Er zijn nog meer bijwerkingen bekend, maar die komen minder vaak voor. Ook kan bij langdurig gebruik overgewicht ontstaan. Dat zou mogelijk het gevolg zijn van een veranderend darmmicrobioom.
Protonpompremmers zorgen voor een minder zure maaginhoud. Dat heeft tot gevolg dat vitamine B₁₂ minder goed uit de voeding wordt opgenomen. Het gebruik van protonpompremmers kan ook tot een verminderde beschikbaarheid van magnesium uit de voeding leiden. Ook blijkt er een verband te zijn tussen het langdurig gebruik van deze middelen met ijzergebrek en met heup-, pols- en wervelfracturen als gevolg van te lage calciumspiegels in het bloed.
Juist vanwege deze bijwerkingen is het belangrijk dat protonpompremmers niet onnodig moeten worden gebruikt.

Wat te doen bij maagklachten?

Het is belangrijk om eerst met de huisarts te overleggen wat te doen. Volgens de standaarden van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) wordt er onderscheid gemaakt tussen preventie van maagklachten als gevolg van geneesmiddelengebruik en maagklachten in het algemeen. Daarin wordt besproken welke stappen de huisarts kan nemen bij de verschillende typen maagklachten. Bij bepaalde medicijnen is er een kans op maagklachten aanwezig. In dat geval is het aan de behandelend arts of er maagzuurremmers worden geadviseerd.
Opvallend is echter in beide standaarden dat bij aanwijsbare voedingsoorzaken alleen wordt aangegeven dat een verwijzing naar de diëtist “overwogen kan worden” als de patiënt ondersteuning nodig heeft bij zijn/haar voeding.

Rol van voeding in de behandeling meer benadrukken

In het “Verbetersignalement Maagklachten” wordt het belang van een goede voeding benadrukt en het stoppen met roken en gewichtsbeheersing met patiënten te bespreken. De Nederlandse Vereniging van Diëtisten is hier op ingesprongen door zelf een persbericht uit te geven waarin ze erop aandringt om sneller door te verwijzen naar de diëtist om onnodig gebruik van medicatie bij maagklachten te voorkomen. Kortom meer samenwerking en overleg kan helpen om onnodig gebruik van maagzuurremmers te voorkomen.
Daarbij is echter nog geen rekening gehouden met het voorkomen van het onnodig gebruik van protonpompremmers via de vrije verkoop.

Hoe wordt er bepaald wat zinnige zorg is?

Sinds 2013 startte het Zorginstituut Nederland met het programma ‘Zinnige Zorg”. Het doel hiervan is om het aanbod van zorg aan te passen op de behoefte aan zorg waarbij ook gekeken wordt naar de betaalbaarheid van de zorg. Alle vormen van zorgaanbod worden dan bekeken en beoordeeld op doelmatigheid. Daarbij wordt er eerst geïnventariseerd welke zorg er wordt geleverd. Vervolgens wordt uitgezocht wat er verbeterd kan worden in het zorgaanbod en hoe dat gerealiseerd moet/kan worden. Uiteindelijk wordt na verloop van enige tijd onderzocht of de verbeteringen tot het gewenste resultaat hebben geleid.

Adviezen voor consumenten

Het is allereerst belangrijk om naar een goede voedingsgewoonte te streven.
Zorg voor een gezond gewicht en een goede gewichtsbeheersing.
Stop met roken.
Drink liever geen alcoholhoudende dranken. Houdt het bij uitzonderingen bij één consumptie per dag.
Bij aanhoudende maagklachten is het verstandig om eerst de huisarts om advies te vragen.
Ga niet op eigen houtje medicatie gebruiken tegen maagklachten, omdat je daarmee niet weet of je je klachten hiermee echt goed behandelt.
Vraag een voedingsadvies aan de diëtist bij klachten en als je twijfelt over je voedingstoestand.
Ook wanneer je al protonpompremmers gebruikt kan het raadzaam zijn om een voedingsadvies te vragen, omdat het gebruik ervan invloed heeft op je voedingsstatus.