Sportvoeding bij een dwarslaesie
Op 24 augustus vindt de openingsceremonie van de Paralympics plaats. Hoewel dit sportevent minder aandacht krijgt is de prestatie van deze toppers er eentje die er mag zijn. Nederland wordt bij deze spelen vertegenwoordigd door ongeveer 70 sporters. Bij het rolstoelbasketbalteam zijn daarbij ook sporters met een dwarslaesie. Waar moeten deze sporters op letten?
Veranderingen in het gewicht en stofwisseling
Dwarslaesies kunnen onderling heel veel verschillen. Dat geldt ook voor de gevolgen. De (on)mogelijkheden worden bepaald door de hoogte van de dwarslaesie. Evenals voor mensen met een intact ruggenmerg geldt dat het nastreven van een gezond gewicht belangrijk is. Wanneer iemand een dwarslaesie oploopt zal er eerst een gewichtsdaling optreden door de stress waaraan het lichaam is blootgesteld. Er kan tijdelijk sprake zijn van een hogere verbranding. Daarnaast vindt er afname van spierweefsel plaats van de spieren die niet meer gebruikt worden. Na ongeveer een maand neemt de snelheid van de gewichtsafname af en kan er sprake zijn van gewichtstoename. Dat wordt veroorzaakt doordat er minder lichamelijke activiteit is en doordat de stofwisseling vertraagt als gevolg van de afname van de hoeveelheid spierweefsel.
Belangrijkste voedingsdoelen na een dwarslaesie
Uiteraard is het voor mensen met een dwarslaesie belangrijk om een zo goed mogelijke gezondheid na te streven. Daarbij horen dan ook een gezond gewicht, het voorkomen van onder- en overvoeding en voldoende inname van voedingsstoffen om de extra risico’s die een dwarslaesie oplevert te voorkomen. De voedingseisen om overvoeding te voorkomen zijn gelijk aan die voor mensen zonder een dwarslaesie. Voor mensen met een dwarslaesie is het belangrijk om huidbeschadigingen door druk- en smetplekken te voorkomen. Ook moet er voldoende gegeten worden om de benodigde spierkracht te kunnen leveren voor een zo groot mogelijke zelfredzaamheid.
Omdat iemand met een dwarslaesie minder spieropbouw heeft in het onderlichaam gelden er veel lagere gewichtsnormen dan voor iemand met intact ruggenmerg. In Australië is een handig document opgesteld dat gebruikt kan worden voor een voedingsadvies voor mensen met een dwarslaesie.
Schijf van Vijf als basis
Als basis voor voedingsrichtlijnen voor mensen met een dwarslaesie wordt uitgegaan van de Schijf van Vijf als basis en dan op basis van de hoogte van de dwarslaesie verder gekeken naar specifieke aanpassingen. In de zorgstandaard dwarslaesie worden wel een paar korte aanbevelingen gegeven bij specifieke voedingsproblemen, zoals een verminderde beweeglijkheid van de maag en het voorkomen van huidbeschadigingen door drukplekken. Deze zijn echter onvoldoende voor iemand met een dwarslaesie en sportieve ambities.
Omdat de botten anders belast worden dan bij iemand met intact ruggenmerg is het nodig om goed te letten op voldoende toevoer van eiwit, calcium en vitamine D. Ook moet de voeding voldoende vocht en vezels bevatten om problemen met de ontlasting zoveel mogelijk te voorkomen. Het zijn zo een paar zaken die voor iemand met een dwarslaesie lastiger zijn dan wanneer er geen ruggenmergbeschadiging is.
Sporter met dwarslaesie moet letten op eiwitten
Het zal duidelijk zijn dat de sporter met een dwarslaesie voldoende eiwitten moet gebruiken voor spierherstel maar ook voor het voorkomen van huidbeschadigingen. Wie actief is vraagt meer van zijn/haar lijf. Dat geldt ook voor de sporter met een dwarslaesie. Omdat er meer lichamelijke activiteit wordt geleverd geldt dus dat er ook een hogere behoefte is aan brandstoffen in de vorm van koolhydraten. Juist om een optimale prestatie te leveren geldt dat het gewicht en de lichaamssamenstelling goed moet worden gemonitord om te voorkomen dat de sporter teveel gewicht meetorst, maar wel voldoende spieren op kan bouwen.
Interne warmteregulatie moeilijk in te schatten
Sporters met een dwarslaesie kunnen echter problemen ondervinden met hun warmteregulatie. Het was al langer duidelijk dat sporters met een dwarslaesie al moeite hadden met hun warmteregulatie. In 2019 werd in een onderzoek aangetoond dat de temperatuurregulatie zelfs in rust een probleem is voor sporters met een dwarslaesie. Ook blijkt dat dit probleem toeneemt met de hoogte van de beschadiging in het ruggenmerg. Bovendien blijkt dat sporters met een dwarslaesie het effect van de temperatuur op hun eigen warmteregulatie niet goed kunnen inschatten.
Tips
Naar aanleiding van het onderzoek uit 2019 wordt geadviseerd om de temperatuur van sporters met een dwarslaesie regelmatig te monitoren en hen zo nodig extra te (laten) koelen. Voor het sporten in Tokyo betekent dat het vooraf- en na de inspanning koelen belangrijk is om geen verstoringen van de stofwisseling te krijgen. Het gebruik van koelvesten en het drinken van ice slurry vooraf aan de inspanning kan daarvoor een mooi middel zijn, zoals dat ook in het document over pre-coolen wordt voorgesteld.
Uiteraard moet het een en ander persoonlijk afgestemd worden. Wanneer je daar vragen over hebt kun je gerust contact opnemen.
