Te mooi om waar te zijn

Misleidende reclame voor voedingssupplementen

Goede voeding is hier voldoende voorhanden. Toch denken veel consumenten dat ze extra voedingspreparaten nodig hebben. Het algemeen publiek wordt in deze overtuigingen gevoed door diverse verkopers van voedingssupplementen. Op dit moment wordt er door de Europese Voedsel en Waren Autoriteit (EFSA) hard gewerkt aan regelgeving voor gezondheidsclaims, omdat de wetenschappelijke onderbouwing van deze preparaten vaak ontoereikend is. Het beoordelen van de effectiviteit van voedingssupplementen is echter complex, vooral als ze uit meerdere stoffen bestaan. De beoordelingssystematiek van de EFSA is namelijk gebaseerd op die van medicijnen en dat leidt tot beperkingen. Toch zijn er wel een aantal punten waar een consument op kan letten bij het verkooppraatje voor een supplement.

Medisch koeterwaals en Haarlemmerolie-theorieën

Als er op de verpakking of in de advertentie medisch jargon op een onjuiste manier wordt gebruikt, zoals: “neemt honger weg, doordat het eetlustopwekkend mechanisme (EOM) wordt geremd” is dat misleiding, omdat de wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt. Het EOM is niet aangetoond, maar voor de consument is dat moeilijk na te gaan. Hij of zij kan dan het beste navraag doen bij arts of diëtist of deze claim correct is.
Ook voor preparaten die overal voor werken leveren een illusie. Een product waar je van aankomt terwijl je er ook van af kunt vallen en tegelijkertijd ook je weerstand verhoogt kan gewoon niet succesvol zijn. Zulke multiwerkzame producten bestaan namelijk niet. Zelfs van de aloude Haarlemmerolie is nooit aangetoond dat het overal voor werkt. Toch kan ik me goed voorstellen dat gebruikers ervan niet zo vaak werden besmet met ziekten, vanwege de kenmerkende geur…

Natuurlijk niet altijd beter

Met de bewering “het is natuurlijk” wil de verkoper de indruk wekken dat het preparaat beter is dan hetzelfde product dat synthetisch in een fabriek vervaardigd wordt. Deze claim komt vaak terug bij vitamines. Zo wordt er ook het gerucht verspreid dat vitamine C beter is dan ascorbinezuur, maar laat vitamine C nu de triviale- en ascorbinezuur de chemische naam zijn van dezelfde stof. Het lichaam maakt geen onderscheid tussen vitamines van natuurlijke en chemische oorsprong. Wel komt het voor dat een vitamine in combinatie met een andere stof beter wordt opgenomen in het lichaam. Bij een goed suppletieadvies wordt hier dan ook rekening mee gehouden. Helaas zijn de particuliere verkopers doorgaans niet opgeleid om wetenschappelijk onderbouwde adviezen te geven.

(Snel) Succes (niet) gegarandeerd

Sommige producenten zijn enorm overtuigd van hun product en vertellen dat het altijd en bij iedereen werkt. Maar ook dat is een illusie, want er bestaan geen producten die bij alle mensen werken. Ook al wordt er een geld-terug-garantie gegeven is het toch raadzaam om op je hoede te zijn, want het is maar de vraag is of het product ook werkelijk teruggenomen wordt. Of de producent gaat er vanuit dat het voor de koper toch teveel moeite is om het terug te sturen.
Bij afslankmiddelen worden vaak spectaculaire resultaten beloofd: 20 kg in zes weken, maar dat wordt helaas ook niet gerealiseerd. En als dat wel lukt is het echt reden om achterdochtig te worden, omdat het product dan stoffen kan bevatten die schadelijk zijn voor de gezondheid, zoals stimulantia. Sporters riskeren hiermee een positieve dopingtest.  Mensen die snel afvallen door het gebruik van een product doen er goed aan om de samenstelling van het product te laten testen bij de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit. Uit onderzoek blijkt dat er in Nederland via internet en via particulieren, afslankpillen worden verkocht met verboden stoffen.

Persoonlijke ervaringen

Dit wordt in de wetenschap ook wel n=1 genoemd. Er is maar een persoon die verteld dat hij er baat bij heeft gehad en dat geldt dus als een anekdotisch bewijs. Voor het voeren van een claim is dat natuurlijk veel te mager. Middelen die gebruik maken van persoonlijke getuigenissen werken doorgaans niet, maar de verhalen maken indruk en verleiden de consument tot aankoop.
Voor een wetenschappelijk bewijs worden er proeven gedaan met een experimentele groep die een middel krijgt en een controlegroep die een placebo krijgt. Alle proefpersonen hebben grote overeenkomsten in leeftijd, geslacht, activiteit en voedingsgewoonte etc. om verstorende factoren die het resultaat kunnen beïnvloeden zoveel mogelijk uit te sluiten. De proefpersonen weten echter niet tot welke groep ze behoren en zo worden eerlijke resultaten verkregen.

Moraal

Er is een hoop kaf onder het koren. Laat je niet misleiden en win eerst advies in bij een arts of diëtist voordat je voedingssupplementen gaat gebruiken.
Voor sporters die in aanmerking komen voor dopingcontroles geldt bovendien dat ze zich ervan bewust dienen te zijn dat voedingssupplementen vervuild kunnen zijn met doping. In Nederland kennen we daarvoor het Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport. Sporters kunnen zich het beste laten adviseren door een sportarts en sportdiëtist voordat ze over gaan tot het gebruik van voedingssupplementen en als ze daar voor kiezen kunnen ze de NZVT-lijst raadplegen. Let er wel op dat het batchnummer goed overeenkomt met de lijst, omdat alleen voor die specifieke batch een goedkeuring geldt.