Wetenschappelijk bewijs leefstijlgeneeskunde

Wat is leefstijlgeneeskunde?

Om te weten of leefstijlgeneeskunde goed werkt is het eerst nodig om hier een goede definitie voor op te stellen. Op de pagina van Lifestyl4Health wordt leefstijlgeneeskunde als volgt gedefinieerd: “het onderzoek naar leefstijlinterventies in de curatieve gezondheidszorg als onderdeel van de geneeskundige behandeling van ziekten.” Wie het begrijpend lezen goed beheerst zal direct opmerken dat het concept van de leefstijlgeneeskunde nog niet helemaal uitontwikkeld is. In de definitie wordt zelf al aangegeven dat er nog meer onderzoek nodig is om leefstijlgeneeskunde goed toe te kunnen passen bij de behandeling (curatie) van ziekten.
Leefstijl heeft betrekking op voeding, beweging, ontspanning, slaap, blootstelling aan toxische (giftige) stoffen en psychosociaal welbevinden. Dat maakt duidelijk dat leefstijlgeneeskunde dus uit heel veel verschillende componenten bestaat.

Meer kennis nodig

Onlangs verscheen een rapport waarin de stand van zaken op het gebied van leefstijlgeneeskunde in Nederland is uitgelegd. Het gaat dan om de invloed van leefstijl op overgewicht, diabetes type 2, hart- en vaatziekten, bepaalde vormen van kanker, dementie, nierziekten en bepaalde maag-, lever- en darmziekten. De samenstellers van het rapport “Wetenschappelijk bewijs leefstijlgeneeskunde” willen dat het Ministerie van Volksgezondheid en Sport en andere stakeholders bij de overheid meer gaan investeren in onderzoek om te bepalen welke leefstijlinterventies effectief zijn en voor welke doelgroepen dat geldt. Daarnaast willen ze interventies ontwikkelen waarmee zoveel mogelijk doelgroepen kunnen profiteren van de aanwezige kennis over de invloed van leefstijl op gezondheid. Daarmee willen de auteurs van dit rapport bereiken dat leefstijlgeneeskunde doelmatig ingezet wordt en dat ziektelast van leefstijl-gerelateerde ziektes binnen 10 jaar met 50% vermindert.
De opstellers van het rapport claimen dus niet dat er al voldoende bewijs en voldoende geschikte interventies zijn om leefstijl-gerelateerde aandoeningen uit te bannen.

Wat is er bewezen en wat nog niet?

De invloed van leefstijladviezen op diabetes type 2 en overgewicht staat de laatste jaren volop in de belangstelling. Initiatieven zoals Keerdiabetes2om en de gecombineerde leefstijlinterventies worden door zorgverleners en zelfs sommige zorgverzekeraars omarmd, alsof ze uitkomst kunnen bieden voor alle ziekten waar maar enigszins een relatie met leefstijl is te vinden. Toch blijken de interventies zoals keerdiabetestype2om niet voor iedereen goed te werken. Ook andere benaderingen blijken voor patiënten met diabetes type 2 werkzaam te zijn. Het verschil in werkzaamheid voor de verschillende typen patiënten is een reden voor meer onderzoek om te bepalen welke inteventie geschikt is voor de verschillende typen diabetes type 2 patiënten.
Ook is bekend dat bewegen en gezonde voeding kan hepen om de kans op hart- en vaatziekten te verkleinen. Dat blijkt ook het geval voor dementie en voor galstenen en bij sommige patiënten met het prikkelbaar darmsyndroom. Het behoud van een gezond gewicht en een gezonde lichaamssamenstelling kan helpen om niet-alcoholische leververvetting te voorkomen. Minder zout gebruik kan helpen om chronische nierziekten te voorkomen.
Maar het is voor al deze aandoeningen nog niet helemaal duidelijk welke interventies er voor de verschillende doelgroepen effectief zijn. Zo is het de vraag hoe groepen met minder goede gezondheidsvaardigheden kunnen worden bereikt

Leefstijlgeneeskunde biedt kansen

Niets is zo moeilijk als het veranderen van ingesleten gewoontes. Bovendien hebben de meeste mensen ook graag regie over hun eigen leven. Daarnaast is er een groep mensen voor wie dat laatste juist erg moeilijk is, omdat ze minder toegang hebben tot informatie, bijvoorbeeld door minder goede beheersing van de taal.
Juist nu de kloof tussen arm en rijk ook in Nederland lijkt toe te nemen is het nodig om in de gezondheidszorg juist in te zetten op het overbruggen van de sociaaleconomische gezondheidsverschillen. Voor de leefstijlgeneeskunde betekent dat dus dat er bij het ontwikkelen van interventies ook gekeken moet worden hoe de mensen met een lagere sociaaleconomische status en een minder goede taalvaardigheid bereikt kunnen worden. Er moet nagedacht worden hoe een gezonde leefstijl voor hen bereikbaar gemaakt wordt. Vervolgens moet het ook voor hen duidelijk gemaakt wordt dat een gezonde leefstijl voor hen mogelijk is. Juist door het bereikbaar maken van een gezonde leefstijl voor iedereen kan er gewerkt worden aan een maatschappij waarin iedereen meetelt en meedoet

Uitdaging

Er is nog meer kennis nodig om het potentieel van leefstijlgeneeskunde volledig te kunnen benutten. Om deze ambities een goede kans te geven is er meer nodig dan alleen onderzoek naar leefstijlgeneeskunde. Er is ook inzet nodig om een aanbod van leefstijl-gerelateerde zorg voor de sociaaleconomisch kwetsbare groepen te ontwikkelen. Daarbij moet er ook rekening gehouden worden met culturele verschillen. Het huidige aanbod daarin is niet voldoende. Er moet meer maatwerk geboden worden.
Dat betekent ook dat zorgverzekeraars minder op de stoel van de behandelaar moeten gaan zitten, maar ook meer open staan voor een gepersonaliseerde aanpak…