Zoete kersttraditie
Daarbij kun je verschillende associaties hebben. Het kan gaan om chocolade (klokjes, kransen of sterren). Deze keer heeft het echter betrekking op het kerstbrood, ook wel Kerststol of Weihnachtsstol genoemd. Het gaat hier om een gevuld brood, maar alle onderdelen ervan hebben een eigen geschiedenis en sommige hebben een duidelijke link met de kerst, alhoewel… Eigenlijk weten we niet exact waar het kerstbrood vandaan komt.
Weihnachtsstol
Er wordt wel beweerd dat de Kerststol afkomstig is uit Duitsland. Er zijn verschillende verhalen over de herkomst van de Weihnachtsstol. De eerste recepten dateren uit ca 1329. Oorspronkelijk zou het gaan om een rond brood, maar later werd het rechthoekig gebakken, zodat de oppervlakte van de oven beter benut kon worden voor het gebak. In de vijftiende eeuw werd dit brood mogelijk voor het eerst aangeduid met de naam Christbrote en nog wat later als Weihnachtsstol. In eerste instantie ging het waarschijnlijk om een eenvoudig te bakken brood met een beetje vulling, maar naarmate men meer ervaring kreeg met de bereidingstechnieken werd het recept ook steeds ingewikkelder.
Nederlands tintje?
Toch zou het ook nog een Nederlands tintje hebben, omdat er ook een verhaal gaat dat er lang geleden in Thüringen een hongersnood heerste. Er is geen datum bekend wanneer dit verhaal gespeeld zou hebben. Om de hongersnood te lenigen werd er door Nederlandse boeren tarwe ingezameld om het door hongersnood getroffen Thüringen te helpen. Uit dankbaarheid hiervoor zouden de bakkers uit Thüringen het recept voor de Weihnachtsstol gedeeld hebben met Nederlandse bakkers.
In een ander verhaal wordt gemeld dat de Weihnachtsstol bekend werd doordat een Duitse bakker die naar Amsterdam getrokken was zijn mooiste Weihnachtsstol in de etalage had neergelegd. Zo ontstond ook in Nederland de vraag naar dit type Kerstbrood.
Wat is het precies?
Het allereerste recept is niet meer te achterhalen. Zoals eerder genoemd: het is aannemelijk dat het toen wel luxer was dan gewoon brood, maar dat het minder gevuld is dan de huidige variant. Tegenwoordig is een Weihnachtsstol een luxe gevuld brood met allerlei gedroogd fruit, kruiden, specerijen en noten waarin een rol amandelspijs zit verstopt. Het brood wordt bereid van tarwebloem, gist, eieren, melk en boter. Vervolgens worden er dan krenten en rozijnen, sukade, gember, gekonfijte sinaasappelschillen, noten en smaakstoffen, zoals kaneel, vanille, kardemon en eventueel citroenrasp aan toegevoegd. Aan het eind van het kneden en beslaan wordt het deeg tot een grote rechthoek uitgerold en vlak voor het bakken een rol amandelspijs in het middel gelegd. Vervolgens wordt één kant van het deeg over de rol amandelspijs gelegd zodat deze niet meer zichtbaar is. Met een klein beetje fantasie kun je het zien als een symbool voor een ingebakerde baby, het Christuskind.
Christelijke traditie of toch niet?
Op grond van bovenstaand lijkt het of het hier een specifieke Christelijke traditie betreft, maar er zijn ook aanwijzingen dat er in de donkere koude decemberdagen ook al broden gebakken werden die met honing en gedroogde vruchten werden gevuld. Deze broden werden aan de goden geofferd om daarmee de terugkeer van de zon, de warmere dagen af te smeken. Daarnaast werd ook gebeden voor een goede oogst in het komende jaar. Daarmee wordt dan gelijk de link naar vruchtbaarheid gelegd. In de Weihnachtsstol staat de rol amandelspijs symbool voor het ingebakerde Christiskind. Inmiddels is de Weihnachtsstol in meerdere landen dan alleen Duitsland en Nederland ingeburgerd geraakt en er zijn heel veel verschillende recepten voor een kersstol in omloop.
Van vasten naar (veel over)eten?
In vroegere tijden was de winter een tijd van schaarste en honger. In de vroeg Christelijke traditie was de adventstijd een tijd van vasten. De Adventstijd vangt op de vierde zondag voor de eerste kerstdag aan. Op kerstavond werd de vasten dan verbroken en op Oudjaarsavond en Nieuwjaarsdag werd er van oudsher dan ook meer gegeten dan normaal. De wintertraktaties, zoals de Weihnachtsstol en andere traditionele lekkernijen die rond de jaarwisseling worden gegeten en gedronken zijn meestal vet en zoet. De verleiding kan dan erg groot zijn tot overeten, maar dat is dan wel weer zonde voor je eigen gezondheid, vooral als je dit al veel deed. Het zou jammer zijn om gelijk al een achterstand voor je goede voornemen te genereren. Matig eten kan namelijk ook.
Serieous request
Het eten van zoete en vette lekkernijen voor de kerst en de oliebollen tijdens de jaarwisseling hadden ook de functie om beter bestand te zijn tegen de winterkou. Je zou denken dat dat tegenwoordig niet meer actueel is, maar dit geldt helaas niet voor iedereen. Met de hogere energieprijzen is het voor gezinnen/personen met een minimaal inkomen wel actueel. Dat is niet nieuw, want in de kerstblog van 2013 werd dit ook al eens benoemd. Nu er ook nog een oorlog woed op ongeveer 2000 km afstand wordt ook de roep om vrede in Europa actueler. De oorlog in Oekraïne en de hogere energiekosten houden verband met elkaar. Laten we hopen dat de kanonnen daar ook meer, het liefst helemaal, zwijgen. Niet alleen voor een kerstreces, maar helemaal.
